مقدمه
آسانسور به عنوان یکی از پرکاربردترین تجهیزات حملونقل عمودی، نقشی حیاتی در زندگی روزمره شهرنشینان ایفا میکند. این وسیله علاوه بر صرفهجویی در زمان و انرژی، باعث راحتی و آسایش ساکنان و کاربران ساختمانها میشود. با این حال، یکی از مهمترین دغدغهها در استفاده از آسانسور، ایمنی آسانسور در زمان قطعی برق است.
قطع ناگهانی برق میتواند باعث توقف کامل آسانسور و حبس سرنشینان در کابین شود. اگرچه سیستمهای ایمنی مانع سقوط کابین میشوند، اما شرایط ناشی از توقف آسانسور ممکن است باعث اضطراب، استرس و حتی خطرات جسمی شود. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی تهیه شده تا به مدیران ساختمان، سرویسکاران و ساکنان کمک کند با آگاهی و آمادگی، خطرات گیر کردن در آسانسور را به حداقل برسانند.
اقدامات پیشگیرانه آسانسور در خاموشی
ایمنی آسانسور موضوعی است که هم جنبه فنی و هم جنبه انسانی دارد. از نظر فنی، قطع برق باعث از کار افتادن سیستم حرکتی آسانسور میشود، اما سیستمهای ترمز ایمنی مکانیکی (Safety Gear) و ترمزهای مغناطیسی مانع سقوط کابین میشوند. از نظر انسانی، مهمترین خطرات ناشی از واکنشهای غیرصحیح افراد محبوس و یا تلاشهای غیرحرفهای برای نجات آنهاست.
آمار و شواهد جهانی
براساس گزارش انجمن جهانی صنعت آسانسور (ELA)، سالانه بیش از ۱۷ درصد از حوادث آسانسور در جهان بهطور مستقیم یا غیرمستقیم با قطعی برق مرتبط است. در ایران نیز طبق آمار غیررسمی شرکتهای خدمات آسانسور، هر ساله صدها مورد گیرکردن آسانسور به دلیل خاموشی ثبت میشود که بخش قابل توجهی از آنها ناشی از نبود سیستمهای برق پشتیبان، نبود تجهیزات ایمنی یا رفتارهای نادرست کاربران است.
خطرات احتمالی ناشی از قطعی برق در آسانسور
۱. حبس شدن بین طبقات
متوقف ماندن کابین در میان طبقات رایجترین پیامد قطع برق است.
۲. قطع سیستم تهویه هوا
بهویژه در کابینهای کوچک و پرجمعیت، این مسئله باعث احساس تنگی نفس و اضطراب میشود.
۳. خاموشی کامل داخل کابین
نبود روشنایی میتواند باعث ترس شدید، بهخصوص در کودکان و سالمندان شود.
۴. اقدامات غیرایمن توسط سرنشینان یا امدادگران غیرحرفهای
باز کردن در کابین یا تلاش برای خروج بدون ابزار ایمن خطر سقوط یا آسیب جدی دارد.
هر ساله صدها مورد گیرکردن آسانسور به دلیل خاموشی ثبت میشود که بخش قابل توجهی از آنها ناشی از نبود سیستمهای برق پشتیبان، نبود تجهیزات ایمنی یا رفتارهای نادرست کاربران است
اقدامات پیشگیرانه پیش از وقوع خاموشی
۱. پایش اطلاعیههای قطعی برق
شرکتهای برق منطقهای معمولاً برنامه خاموشیها را اعلام میکنند. اطلاع از این برنامهها به کاربران کمک میکند تا از استفاده آسانسور در ساعات پرخطر خودداری کنند.
۲. سرویس و نگهداری منظم آسانسور
طبق استاندارد ملی ایران (ISIRI 6303)، سرویس و نگهداری آسانسور باید به صورت دورهای انجام شود. این اقدامات شامل بررسی سلامت ترمزها، باتری اضطراری، سیستم نجات خودکار و سیمکشی برق است.
رفتار صحیح هنگام گیر کردن در آسانسور (راهنمای کاربران)
۱. حفظ آرامش و کنترل تنفس
۲. فشار دادن دکمه آلارم یا استفاده از تلفن اضطراری
۳. تماس با مدیریت ساختمان یا شرکت سرویسدهنده
۴. عدم تلاش برای باز کردن در با زور
۵. صبر برای رسیدن تیم نجات آموزشدیده
تجهیزات و فناوریهای ایمنی آسانسور
سیستم نجات اضطراری آسانسور (ARD)
این سیستم با استفاده از باتری یا ذخیره انرژی، پس از قطع برق، کابین را به نزدیکترین طبقه منتقل و دربها را باز میکند.
UPS آسانسور
یک منبع تغذیه بیوقفه که با ظرفیت محدود، برای تکمیل حرکت کوتاه مدت آسانسور استفاده میشود.
ژنراتور اضطراری
مناسب ساختمانهای بزرگ یا بیمارستانها که نیاز به عملکرد مداوم آسانسور دارند.
استانداردهای ایمنی آسانسور در ایران
استاندارد EN 81-20 اروپا: شامل الزامات فنی برای طراحی و نصب آسانسور ایمن در برابر قطع برق.
استاندارد ملی ایران ISIRI 6303: بیانگر الزامات ایمنی آسانسورهای کششی و هیدرولیک.
اشتباهات رایج کاربران + توصیههای متخصصان
- سوار شدن به آسانسور دقیقاً پیش از خاموشی اعلامشده
- خروج خودسرانه از کابین
- بیتوجهی به سرویس دورهای و نگهداری تجهیزات ایمنی
- انجام تست دورهای سیستم ARD
- نگهداری و تعویض باتریها در بازه زمانی توصیهشده
- ثبت شماره تماس اضطراری شرکت سرویسدهنده در کابین و طبقات
پرسش و پاسخهای متداول (FAQ)
۱. آیا آسانسور هنگام قطعی برق سقوط میکند؟
خیر، سیستم ترمز ایمنی مانع سقوط میشود.
۲. بهترین سیستم برای مقابله با قطعی برق آسانسور چیست؟
ترکیب ژنراتور اضطراری و سیستم نجات خودکار.
۳. در صورت گیر کردن در آسانسور چه مدت باید منتظر بمانم؟
بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه بسته به شرایط.
۴. آیا باز کردن در آسانسور توسط خودم ایمن است؟
خیر، این کار بسیار خطرناک است و باید توسط افراد آموزشدیده انجام شود.
جمعبندی و نتیجهگیری
ایمنی آسانسور در زمان قطعی برق، نتیجه آمادگی قبلی، استفاده از تجهیزات استاندارد و رفتار صحیح کاربران است. مدیران ساختمان باید با نصب سیستمهای پشتیبان، آموزش ساکنان و انجام سرویسهای دورهای، حوادث آسانسور در زمان خاموشی برق را به حداقل برسانند.
سرمایهگذاری در ایمنی آسانسور، سرمایهگذاری بر روی امنیت و آرامش ساکنان است
